اگر دایره‌المعارفی از مهم‌ترین و نمادین‌ترین تصاویر تاریخ بشر تهیه کنیم، تصویری که دو روز پیش در رسانه‌های جمعی جهان منتشر و به سرعت فراگیر شد، یکی از آن‌هاست؛ تصویری فراژرف از تلسکوپ فضایی جیمز وب. می‌توان پرسید که در هر دوره‌ای از تاریخ چه تصویری چنین شأن و جایگاه نمادینی داشته، موضوعش چه بوده و چه فرد و نهادی آن را ساخته است؛ این تصاویر معمولاً نوع جهان‌بینی‌ انسان‌ها در یک تمدن تاریخی را نشان می‌دهند، پرده از تکنولوژی‌های ساخت تصویر بر می‌دارند و اهداف و باورهای بنیادین آن عصر را نشان می‌دهند. اولین تصویر فراژرفِ تلکسوپ جیمز وب نیز مانند عکس‌های فضایی تلسکوپ هابل، سوال‌های بنیادی ما از جهان را با بُهت و حیرت برمی‌‌انگیزد، و از حیث عمق و وضوح، حتی گوی سبقت را از همتای پیشین خود ربوده است. این تصویر، عمق میدانی معادل سیزده میلیارد سال نوری دارد و چندین فاز از عمر گیتی را در یک نما پوشش داده. تصویری که نشان از آغاز دورانی جدید در نگرش بشر به کیهان دارد..«تصویر فراژرف» که از این پس با نام تلسکوپ فضایی جیمز وب گره خواهد خورد، عنوانی است که تا چند روز پیش نام تلسکوپ فضایی هابل را تداعی می‌کرد. تصاویر فراژرف به نماهایی گفته می‌شود که نه به قصد نمایش یک سوژه‌ی معلوم ‌و مشخص، بلکه به قصد نمایش ماهیت حقیقی نقاط «تاریک» آسمان گرفته می‌شوند. یا به عبارت دیگر، برای ترسیم سیمایی از «پس‌زمینه»‌ آسمان. در تهیه اینگونه تصاویر، ایده‌آل‌ترین سوژه‌ها تاریکترین و خلوت‌ترین نقاط آسمان هستند تا بتوان حسگرهای تلسکوپ را در معرض نوردهی‌های بلندمدت قرار داد - به طوریکه تنها پس از اتمام نوردهی بتوان سوژه‌های حقیقی عکس را مشاهده کرد.تهیه تصاویر فراژرف، برای هابل ریسک بزرگی بود. این تلسکوپ برای ثبت یک تصویر فراژرف به هفته‌ها نوردهی احتیاج داشت؛ حال‌آنکه همین فرصت ارزشمند را می‌شد صرف پیش‌برد ده‌ها پروژه‌ی تحقیقاتی دیگرِ این تلسکوپ کرد. تصویر فراژرف تلسکوپ جیمز وب اما این بار نه با ریسک و نه سوخت سرمایه‌ی چندهفته وقتِ ارزشمند یک تلسکوپ فضایی، بلکه ظرف تنها دوازده ساعت رصد از نقطه‌ای به مساحت تنها یک ماسه به فاصله یک دست کشیده، از آسمان تهیه شده است: تصویری سنخ‌نما از آغاز دوره‌ای جدید در اخترشناسی.

نوشته‌ی احسان سنائی اردکانی

منبع مطلب